رویکرد تازه در موزه فرش،باز آفرینی تجربه ایرانی برای مخاطب
محمد جواد اینانلو ، رئیس موزه فرش ایران ، از برنامه های رویداد محور ، توجه ویژه به کودکان و رویکرد فرهنگی جدید این موزه می گوید ، موزه ای که امروز خود را حافظ اصالت و هویت فرش ایرانی می داند.
در استودیو مخاطب ۲۴ میزبان محمدجواد اینانلو، رئیس موزه فرش ایران بودیم. او دانشآموخته کارشناسی ارشد توسعه جهانگردی است و بیش از دو سال است که مدیریت این موزه ارزشمند را بر عهده دارد. آنچه در ادامه میخوانید، متن کامل گفتوگوی رسمی با ایشان است.
معرفی و تاریخچه موزه فرش ایران
اینانلو در ابتدا درباره موزه چنین توضیح داد:
«موزه فرش ایران در تقاطع خیابان فاطمی و کارگر واقع شده و حدود دو هکتار وسعت دارد. این مجموعه با ۸۰۰۰ متر زیربنا در سه طبقه بنا شده و اکنون حدود ۲۱۰۰ قطعه فرش نفیس از دوره صفوی تا روزگار معاصر را نگهداری میکند. موزه در سال ۱۳۵۶، دقیقاً یک سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، با همین کاربری تأسیس شد و فعالیت خود را با ۲۰۰ قطعه قالی آغاز کرد. پس از انقلاب، تعداد آثار بنا بر خرید، هبه و آثار توقیفی به حدود ۲۱۰۰ قطعه رسید.»
وی تأکید کرد که اهمیت موزه فرش تنها در نگهداری آثار نیست، بلکه این موزه حافظ و نمایشگر «اصالت فرش ایرانی» است؛ اصالتی که به تعبیر او «پرچم دوم ایرانیان» و یکی از مهمترین عناصر نفوذ فرهنگی ایران در جهان است.
رسالت موزه: نمایش صرف آثار یا انتقال فرهنگ؟
رئیس موزه فرش ایران با بیان اینکه رویکرد موزهداری امروز فراتر از نمایش یک شیء در ویترین است، افزود:
«اگر هدف ما فقط نمایش کالبد بیجان آثار باشد، عملاً منابع را هدر دادهایم. تلاش ما آن است که فرهنگ، هویت و مفاهیم نهفته در فرش ایرانی را به مخاطب منتقل کنیم؛ چه ایرانی و چه گردشگر خارجی. از اینرو، علاوه بر اطلاعات تخصصی هر فرش، مفاهیم فرهنگی مرتبط نیز برای بازدیدکنندگان ارائه میشود.»
رویکرد رویدادمحور؛ جذب مخاطب جدید
اینانلو یکی از مهمترین برنامههای خود را «رویدادمحور کردن موزه» عنوان کرد:
«نمایش صرفِ آثار اثرگذاری محدودی دارد. اما رویدادها میتوانند مخاطبان تخصصی و عمومی تازهای جذب کنند. نمونه آن رویداد “باغ؛ دروازه بهشت” بود که پاییز سال گذشته برگزار شد و با الهام از نقشه قالی باغ ایرانی، به موضوع معماری ایرانی پرداخت. حضور معماران، دانشجویان و علاقهمندان باعث شد که تنها در مدت برگزاری نمایشگاه، ۲۴ هزار نفر از موزه دیدن کنند؛ عددی که در روش سنتی هرگز محقق نمیشد.»
تمرکز ویژه بر مخاطب کودک
وی یکی دیگر از گروههای هدف مهم موزه را کودکان ۶ تا ۱۳ سال دانست:
«کودکان راویان آینده فرهنگ ما هستند. با نمایشهای عروسکی، نقاشی نقشهای فرش، و رویدادهای ویژه، تلاش کردیم اصالت فرش را به زبانی کودکانه به آنها منتقل کنیم. خوشبختانه موزه فرش بهعنوان یکی از مقاصد گردشگری کودک معرفی شده و این مسیر را با جدیت ادامه میدهیم.»
نگهداری آثار و چالشهای فضای موزه
در پاسخ به پرسشی درباره سلامت آثار با توجه به پروژههای فضای بیرونی موزه، اینانلو تصریح کرد:
«موزه فرش از ابتدا با هدف موزه ساخته شده و ساختمانِ تغییرکاربری یافته نیست. مخازن مجهز، قرنطینه، تجهیزات نمایش و سیستمهای پایش دائمی در آن تعبیه شده است. مجموعه هر روز پایش میشود و کوچکترین آسیب سریعاً تشخیص داده و برطرف میگردد.»
او همچنین درباره ساماندهی فضای سبز گفت:
«فضای سبز در دهههای گذشته به دلیل کمبود آب، نیروی متخصص و منابع مالی آسیب دیده بود. با برنامهریزی جدید، سیستم آبیاری کممصرف و طراحی پایدار اجرا شد تا این مشکل به شکل اصولی برطرف شود. شایعاتی مبنی بر آسیب به مخازن یا ساختمان صحت نداشت و اقدامات صرفاً برای حفظ و ارتقای فضای پیرامونی بود.»
توصیههای کاربردی برای نگهداری فرش در خانه
اینانلو در بخش دیگری به توصیههایی برای نگهداری فرشهای دستباف اشاره کرد:
دشمن اصلی فرش رطوبت و تاریکی است.
محیطهای مرطوب محل تولید بید است.
فقط جاروبرقی کافی نیست؛ فرش باید هوادهی و خاکگیری شود.
هر از گاهی لازم است پشت فرش نیز تمیز شود.
شستوشوی صحیح و اصولی عمر فرش را افزایش میدهد.
او تأکید کرد:
«فرش دستباف ارزانتر از فرش ماشینی نیست؛ بلکه ارزشمندتر و ماندگارتر است و با همان هزینه میتوان نمونههای دستباف با الیاف و رنگ طبیعی تهیه کرد.»
ماشینیِ الیاف طبیعی یا دستباف؟ اختلاف نظر کارشناسان
در پاسخ به تضاد دیدگاهها درباره فرش ماشینی با الیاف طبیعی، اینانلو گفت:
«موضوع فقط الیاف نیست؛ اصالت و روح انسانی در فرش دستباف است. مثل تفاوت کالای اصل و هایکپی. شاید ظاهر شبیه باشد، اما کیفیت، هویت و ماندگاری قابل قیاس نیست. در فرش دستباف، هر گره حاصل احساسات، روزمرگی و زندگی بافنده است. این روح انسانی در هیچ فرش ماشینی—even با الیاف طبیعی—وجود ندارد.»
او با اشاره به نمونههای تاریخی موجود در موزه افزود:
«در برخی قالیها حتی یک رج سیاه نشان از یک فقدان خانوادگی بافنده بوده. در یکی از قالیهای معروف ملایر، بافنده تصویر کودکی را بدون اینکه در نقشه باشد در گوشه قالی بافته است. اینها بخشی از روح قالی است که تنها در دستباف معنا دارد.»
آیا موزه فرش به خریداران مشاوره خرید میدهد؟
اینانلو گفت:
«در حال حاضر ساختار مشاوره خرید در موزه وجود ندارد؛ اما برای آموزش علاقهمندان، دورههای ترمیک در رشتههای طراحی، بافت، مرمت، رنگرزی و طراحی دیجیتال برگزار میشد که پس از وقفهای کوتاه، مجدداً راهاندازی خواهد شد.»
دعوت پایانی به مخاطبان
او در پایان خطاب به مخاطبان گفت:
«از همه دعوت میکنم حتماً از موزه فرش ایران بازدید کنند. متأسفانه بسیاری از مردم حتی مکان موزه را نمیشناسند. موزه فرش در تقاطع خیابان فاطمی و کارگر قرار دارد و همهروزه از ساعت ۹ تا ۱۷ باز است. امیدوارم با حضور مردم، این موزه که قلب اصالت فرهنگ ایرانی است بیش از پیش دیده شود.»
منبع: مخاطب ۲۴ / گروه گرداوری خبر اخبار روزنا
